4 september 2003 Broerekerk, Bolsward

De rockopera Gysbert Gysbert heeft in de aanloop al zoveel publiciteit gehad dat het verhaal als bekend mag worden verondersteld. "Sweltsjetippend", noemde hoofdrolspeler Freark Smink het; stukjes die voorbijkomen uit of over het leven van de schrijver, dichter, leraar Gysbert Japicx. Reboelje, dat de hedendaagse Gysbert vertolkt en de acteurs in de wereld van de oude Gysbert. Een gemakkelijk leven heeft hij niet gehad. Een man die tobt met wat 'ie nou eigenlijk is. Op zoek naar erkenning. Dood en verderf kruisen z'n pad. Het is geen sprookje en het loopt dan ook niet goed af.

Niet af. Dat moet de hele entourage ook voorstellen. De kerkruïne staat in de steigers. Het orgel, waar je zelf de rest bijdenken moet. Kleding die aan alle kanten rafelt, maar dat is een detail dat je minder goed ziet. Als geheel is het mooi bedacht en uitgevoerd. De band staat op z'n drie tot zes meter hoogte alles te overzien. Zou het publiek in de gaten hebben dat dit decor het leven van Gysbert weerspiegelt? Misschien zegt het ongewild ook wel iets over het Reboelje van de laatste tijd.

Misschien ben ik al een beetje bevooroordeeld, omdat ik tijdens enkele repetities wat klusjes heb gedaan, maar geloof me, ik zag het spektakel gisteren (ook) voor het eerst. Ik heb er dan ook best wel moeite mee om nu al een uitgebreid verhaal neer te zetten, maar ik waag me er toch aan. Nu was ik vooraf ingedeeld bij de mensen die anderen helpen een plekje op de tribune te zoeken, maar tot mijn schrik werd ik met enkele andere medewerkers in doodgraverspak voor de deur gezet om op het publiek te passen. Daar hadden ze me mooi te pakken.

Het plein wordt voller en voller en vanuit mijn toch wel lastige positie knoop ik hier en daar nog wat gesprekjes aan. Ik zie veel bekende, maar toch ook heel veel onbekende gezichten. Wat is dit voor publiek? Ik denk dat de samenstelling van het publiek heel goed overeenkomt met de inhoud van de voorstelling. Muziekliefhebbers, liefhebbers van theater en boekenwurmen. Het is helf negen en de deuren mogen open. Wij doodgravers gaan onder het oog van de camera van de Omrop naar binnen. De klokken luiden en nu hebben we pas in de gaten welk een sinister tafereel zich hier afspeelt. In het looppad staat een aantal baren opgesteld. Daar liggen ze in doodskleed: Tsjerk, Tiede, Rommert en Durk. De kinderen van Gysbert en Sijcke. Overleden aan de pest. Maar, Reboelje zou toch de nieuwe Gysbert vertolken? Zie hier, de wereld staat al op z'n kop. De klokken luiden niet meer, stemmen nemen het over. Totdat iedereen een plekje heeft opgezocht.

Jasmin, de operazangeres zet een droevig thema in. Ze wordt begeleid door Tseard, de nieuwe toetsenist. Krijgt u al een beetje kippenvel? Ze wekken de doden weer tot leven. De reboeljeleden werpen hun doodskleed af en zetten hun eerste nummer neer. Vraag me niet naar de teksten. Die zijn uiteraard diepfries, maar goed te verstaan. Tsjerk zet z'n meest sombere stem op; een spannend moment. Zou alles goed gaan? Het lijkt er wel op. Jasmin, die Duitse is, heeft zo te zien geen enkele moeite met het fries.
Het tweede nummer is al een stuk vrolijker. "Wy hawwe in soan!", zingt Durk. Hierna komt Gysbert op. Hij zegt z'n verzen op in het midfrysk (?). Ik versta d'r niet veel van, maar dat is ook niet belangrijk voor het volgen van het verhaal. Hij wordt verliefd en ook daar is een liedje over gemaakt. Het wordt een wat romantisch geheel en de muzikale begeleiding is daar ook naar.

Er zit veel melodie in de muziek. Het komt vrij dicht bij de bekende Marije Maria klanken. Aan die indruk kan ik me niet onttrekken. Best wel een goede vondst, want het heeft natuurlijk direct iets herkenbaars. Gysbert heeft er zin in en gooit er de nodige humor in. Tiede, de dwarskop, ook. Akoestisch wordt afgewisseld met versterkt en hele lappen tekst over de verschillende jaargetijden komen voorbij. Zo beschrijft Gysbert zijn liefde voor zijn vrouw Sijcke. Die originele teksten van Gysbert zijn gelukkig voor de niet-friezen ABN. Net op het moment dat ik denk hoe lang gaat dit duren komt er weer wat tempo in de voorstelling. Pauze.

Zo'n pauze leent zich natuurlijk goed om eens wat meningen te peilen. Nou, die zijn vrij eensgezind. Wanneer komt het nou echt los? Het fenomeen rockopera dekt dan ook niet de lading. Muziektheater hoorde ik vandaag iemand zeggen. Er worden vergelijkingen gemaakt met De brulloft en Blau Paradys. Dit zit beter in elkaar, maar of het muzikaal verassender en beter is moet ieder voor zich maar uitmaken. Het is ook nog niet afgelopen.

Over Blau Paradys gesproken, het eerste nummer na de pauze doet daar wel erg sterk aan denken. Dat geeft niet, want het is mooie muziek waarvan velen hopen dat het nog wordt uitgebracht. Gysbert en Sijcke lopen wat rond en zijn druk in gesprek. Het is blijkbaar de bedoeling dat we dit net niet verstaan, maar het maakt wel nieuwsgierig. Als de muziek stopt blijkt dat ze het over hun zoon Salves hebben. De losbol wil dokter worden, maar pa ziet het niet zo zitten. Dat verandert als een voor een de dochters aan de pest bezwijken. Donder en bliksem verbeelden de komst van dood en verderf. Het is het meest aangrijpend deel in het stuk. Sijcke huilt, Gysbert is wanhopig en tot overmaakt van ramp maakt Salves zich er ook niet populairder op.

Dat is tegelijk een van de hoogtepunten. Het optreden van Salves. Hij nodigt iedereen uit voor een borrel. Hij is helemaal losgeslagen en doet het publiek huiveren als 'ie naar beneden kukelt. Gysbert is al helemaal ten einde raad. De kinderen dood of willen niets meer van hem weten. Z'n werk dat maar niet wordt uitgegeven. Hij begint zich zo langzamerhand behoorlijk nutteloos te voelen. Zijn gesmeek tot z'n uitgever wordt 'm uiteindelijk fataal. Gysbert en Sijcke zijn niet meer en ook Salves redt het niet. Laat nou uitgerekend de uitgever besloten hebben de "friesche rijmelarijen" uit te brengen. In een prachtig betoog spreekt hij de wens uit dat Gysbertw tot in lengte van jaren mag blijven voortleven. Het is de kroon op het werk van de dichter: "Wy hawwe in bondel!", zingt Durk.

Het slotnummer is lekker zwaar aangezet. Terwijl de doden voor ons liggen halen Reboelje en Jasmin nog eens alles uit de kast. Het volume wordt zoveel mogelijk opgeschroefd, misschien dat het bedoeling is dat ons toch iets van deze rockopera bijblijft. Laat ieder voor zichzelf beslissen wat hem of haar nu het meeste aanspreekt. Vast staat dat er opnieuw een document in de friese muziek is neergelegd, dat qua niveau zeker niet voor De brulloft onder doet. Als je nu nagaat dat men na zes jaar nog steeds over die productie praat, welk een mooie toekomst gaat dit project dan tegemoet?

Gysbert is dood. Lang leve REBOELJE!!

Teade